Kapsam

Bu bölümde “Bağırsak (Kolon) Kanseri” ile ilgili bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.

Bu bağlamda aşağıdaki bölümler ele alınmıştır:

• Bağırsak
• Bağırsak kanseri belirtileri
• Doktora görünmek
• Bağırsak kanseri açısından yüksek risk grupları
• Diyet ve bağırsak kanseri
• Bağırsak kanserinden korunma
• Tarama ve bağırsak kanseri
• Bağırsak kanseri tipleri
• Bir bağırsak kanseri uzmanına görünmeli miyim?
• Doktorunuza sorunuz

Bağırsak (kolon)

Bağırsak sindirim sisteminin bir parçasıdır. Doktorunuz bunu gastrointestinal (mide-bağırsak) kanalı ya da kısaca GİK olarak adlandırabilir. Sindirim sistemi, tükettiğimiz tüm gıdaları bir süreçten geçirir ve vücudumuzda kullanmak üzere enerji ve besin öğelerine çevrimeye yardımcı olur.

Bağırsak; ince bağırsak ve kalın bağırsak (kolon ve rektum) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Gıdalar yemek borusundan (geçit ya da özofagus) aşağıya mideye iner. Gıdalar burada sindirilir ve ince bağırsağa geçer. İnce bağırsakta vücut gıdalardaki besin öğelerini absorbe eder. Daha sonra gıdalar suyun emilip dışkıdaki atık maddelerin oluşturulduğu kalın bağırsağa geçer. Dışkı vücuttan atılmaya hazır olana kadar arka pasajda (rektumda) depolanır.

Şekilde geçen kelimeler (yukarıdan aşağıya doğru):

1. Özofagus
2. Mide
3. Kalın bağırsak
4. İnce bağırsak

İnce bağırsağın pozisyonunu gösteren diyagram

İnce bağırsak

İnce bağırsak, bağırsakların kesin olarak en uzun olan kısmıdır. “İnce” olarak adlandırılmasının nedeni kalın bağırsağa nazaran daha dar olmasıdır. İnce bağırsak kanseri nadiren görülür.

Kalın bağırsak

Kalın bağırsak kolon ve rektumdan oluşmaktadır. Çeşitli tabakalardan oluşan duvarlara sahiptir. Bağırsak kanserleri en içteki tabakada – bağırsak zarında – başlar. Eğer tedavi edilmezse onun altındaki kas tabalarına ve daha sonrada bağırsak duvarına doğru büyür. Bağırsak kanserlerinin çoğunun gelişimi 5-10 yıl sürmektedir. Çoğunlukla polip ya da adenoma olarak adlandırılan bağırsak duvarındaki küçük bir gelişim olarak başlar.

Bağırsak kanseri belirtileri

Kalın bağırsak kanseri belirtileri şunlar olabilir:

• Rektumda ya da dışkıda kanama
• Normal bağırsak alışkanlıklarında diyare ya da ishal gibi kalıcı bir değişiklik
• Karın bölgesi (abdomende- daha sıklıkla sağ tarafta) ya da rektumda yumru
• Rektumda gerilme hissi
• Kilo kaybı
• Karın bölgesi (abdomen) ya da rektumda ağrı
• Tümör kanamasından kaynaklanan anemi (alyuvar hücre seviyesinin az olması). Bu durum yorgunluk ve bazen de nefessizliğe neden olabilir.

Bağırsak kanseri bir blokaja (bağırsak tıkanıklığı) da neden olabilmektedir. Bunun belirtileri; abdomende sancı, şişkinlik hissi, kabızlık ve hasta hissetme halidir.

Doktora görünmek

Tüm bu belirtiler diğer başka hastalıklardan da kaynalanabilir. Bu hastalıklar basur (hemoroid), enfeksiyon ya da inflamatuvar (iltihabi) bağırsak hastalığını kapsayabilir. Eğer herhangi bir belirti hakkında endişeleriniz varsa doktorunuzu görmelisiniz. Belirtilerin kombinasyonu ve yaşınız önemlidir ve doktorunuzu bağırsak kanseri olasılığı açısından ikaz edecektir.

Bağırsak Kanseri Açısından Yüksek Risk Grupları

Bağırsak kanseri ne kadar yaygındır?

Bağırsak kanseri Büyük Britanya’da en yaygın görülen 3. kanserdir. Kalın bağırsak kanserlerinin çoğu kolonda, arka pasajın (rektumun) yalnızca 1/3’ü kadar yukarısındadır. Birçok kişide bağırsak kanserinin kesin nedeni bilinmemektedir. 100 bağırsak kanserinin 85’inden daha fazlası (%85) 50 yaş ya da daha üstü kişilerde görülmüştür.

Aile öyküsü ve kalıtım

Güçlü bir aile öyküsü, bağırsak kanseri tanısı almış ailenin aynı tarafından çok sayıda akrabaya sahip olma ya da genç yaşta tanı almış bir ya da daha fazla akraba anlamına gelmektedir. Güçlü bir aile öykünüz olduğunu düşünüyorsanız doktorunuzla görüşünüz. Doktorunuz sizi uzman bir genetik servise yönlendirebilir.

20 bağırsak kanseri vakasının yaklaşık 1’i Familyal (ailesel) adenomatöz polipozis (FAP) ve herediter (kalıtsal) non-polipozis kolorektal kanser (HNPCC ya da Lynch sendromu) olarak bilinen kalıtımsal durumlardan kaynaklanmaktadır. Ayrıca Eskenazi Yahudi kökenine sahip olan kişiler de bağırsak kanseri açısından daha yüksek risk altındadırlar.

Riski arttıran sağlık durumları

Bağırsakta polip ya da adenom adı verilen oluşumlar uzun periyotta kanser gelişmesine neden olabilir. Adenomlar oldukça sık görülmektedirler, ancak yalnızca küçük bir bölümü kansere neden olmaktadır. Uzun yıllar çok ağır ülseratif kolit ya da Crohn hastalığına sahip olmak da bağırsak kanseri riskini arttırmaktadır. Nedeni bilinmemekle birlikte, diyabet ve bazı diğer sağlık durumları da riski ayrıca arttırmaktadır. Eğer daha önce bağırsak kanseri ya da rahim kanseri, testis kanseri ya da lenfoma geçirmişseniz de daha yüksek risk altındasınız demektir.

Diyet ve bağırsak kanseri hakkında bildiklerimiz

Araştırmacılar her 100 kanserin 15 ve 35 arasındaki bir oranın (-35) beslenme alışkanlıklarımızı değiştirerek önlenebileceğini düşünmektedirler. Hepimiz çok farklı gıdalardan çok farklı miktarlarda tükettiğimizden dolayı, araştırmanın bu alanı zordur.

Bağırsak kanserine yakalanmayacağınızı garanti eden tek bir diyet yoktur. Ancak diyetinizdeki değişiklikler genel sağlık durumunu iyileştirmenin yanı sıra kansere yakalanma riskinizin azaltılmasına da yardımcı olacaktır.

Bağırsak kanseri tanısı aldıysanız, hastalığınız ya da tedavisi nedeniyle besin ihtiyaçlarınız farklı olabilir. Bağırsak kanseri iseniz ve diyetinizle ilgili endişeleriniz varsa, doktorunuzdan sizi bir diyetisyene yönlendirmesini isteyiniz.

Gıda türleri ve bağırsak kanseri

Lif ve bağırsak kanseri – araştırmalar (çoğunlukla meyve, sebze ve tahıllarda bulunan) lifin bağırsak kanserine karşı koruyucu olduğunu ileri sürmektedir.

Meyve, sebze ve bağırsak kanseri – Avrupa Prospektif Kanser ve Besin Araştırması (EPIC) çalışmaları bol miktrda meyve sebze tüketen kişilerin bağırsak kanseri açısından daha düşük risk altında olduklarını göstermektedir.

Et ve bağırsak kanseri – bol miktarda kırmızı, özellikle işlenmiş et tüketmek bağırsak kanserine yakalanma riskinizi arttırmaktadır.

Balık ve bağırsak kanseri – bol miktarda balık tüketmek muhtemelen bağırsak kanserine yakalanma riskinizi azaltmaktadır.

Vücut ağırlığı ve bağırsak kanseri – aşırı kilolu ya da obez kişiler, özellikle erkekler, kolon kanseri açısından yüksek risk altındadırlar.

Kalsiyum ve bağırsak kanseri – kalsiyum açısından zengin diyetler bağırsak kanseri riskini azaltabilir.

Alkol ve bağırsak kanseri – bağırsak kanserine yakalanma riski haftada 12.5 birim alkol tüketen kişilerde oranında artmaktadır. Bu miktardan daha fazla alkol alan kişilerde risk de daha yüksektir.

Bağırsak Kanserinden Korunma

Egzersiz

Daha fazla fiziksel egzersiz yapan kişiler kolon ve rektal kanser açısından daha düşük risk altındadırlar. Egzersizin nasıl işe yaradığını bilmiyoruz. Hormon seviyelerini etkiliyor ya da vücudunuzun rölantideki hızını değiştiriyor olabilir. Belki de gıdaların bağırsaklarınızda kalış süresini bile değiştiriyor olabilir.

Aspirin ve NSAIDler

Aspirin ve ibuprofen (Nurofen) gibi non-steroid (steroid olmayan) antiinflamatuar ilaçlar (NSAID) bağırsak ve sindirim sisteminin diğer kanserlerine karşı korumaya yardım etmektedirler. 2010 yılında yapılan bir değerlendirme çalışmasında bir kaç yıl boyunca düşük dozda aspirin almanın kolon kanseri riskini azalttığını, ancak rektal kanseri riskini etkilemediği gösterilmiştir. Ancak aspirin yan etkilere neden olabilmektedir. Araştırmalar, bağırsak kanserinden korunmak için aspirin gibi ilaçların kullanılmasını incelemektedirler. Öncelikle doktorunuz tarafından kontrol edilmeden aspirin ya da diğer NSAID’ler gibi ilaçları düzenli olarak almamalısınız.

Diğer olası koruyucu faktörler

Hormon replasman tedavisi ve doğum kontrol hapları bağırsak kanserine karşı koruyucu olabilir. Sigara kullanmıyorsanız ve D vitamini seviyeniz ortalamanın üzerindeyse daha düşük risk altındasınız demektir.

Bağırsak kanserinden korunmak için beslenme ipuçları

Aşağıda sıralanmış gıdaları tüketmeniz bağırsak kanserinden korunmanıza yardımcı olabilir:

• Domuz pastırması, sosis ve jambon gibi terbiyelenmiş ve işlenmiş etlerden daha az tüketmek
• Daha az kırmızı et, daha çok balık tüketmek
• Tahıl, fasulye, meyve ve sebzelerden daha fazla lif almak
• Daha fazla meyve tüketmek
• Daha fazla sebze, özellikle yeşil ve yapraklı sebze tüketmek
• Süt, yoğurt ya da peynir gibi kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketmek
• Sınırlı alkol tüketimi de bağırsak kanseri riskinizi azaltabilir.

Yağ açısından zengin bir diyetin genellikle sağlıksız olduğu düşünülür, ancak bu bağırsak kanseri için spesifik bir etmen değildir. Genel sağlığınız açısından yağları, özellikle de hayvansal yağları azaltmak iyi bir fikirdir. Yemek pişirirken çok fazla yağ ya da sıvı yağ kullanmaktan kaçının. Eğer kullanıyorsanız, en iyisi sıvı yağ ve zeytin yağıdır. Çoklu doymamış herhangi bir bitkisel yağ (ayçiçek yağı gibi); domuz yağı ya da tereyağı gibi hayvansal yağlardan çok daha iyidir.

Bağırsak kanseri taraması hakkında

Bağırsak kanseri taraması; kanseri erken bir evrede tespit etmeyi amaçlamaktadır (herhangi bir belirti göstermeyen kişilerde). Erken tedavi çok daha etkili olacaktır. Bağırsak kanseri taraması polipleri de tespit edebilir. Polipler kanser değildir, ancak zamanla kansere dönüşebilirler. Polipler tarama sırasında kolaylıkla alınabilirler ve böylece bağırsak kanseri gelişme riski azaltılmış olur.

Büyük Britanya’da Tarama

İngiltere ve Kuzey İrlanda’da, 60 ve 69 yaşları arasındaki erkek ve kadınlar her iki yılda bir taramadan geçmektedirler. İskoçya’daki ulusal bağırsak taraması programı ise 50 ve 74 yaşları arasındaki erkek ve kadınları taramaktadır. Galler’deki tarama programı 60 ve 71 yaşları arasındaki kişiler için test kitleri göndermekte ve 2015 yılına kadar 50 ve 74 yaşları arasındaki kişileri bu taramaya dahil etmeyi hedeflemektedir.

Tarama için bildirildiğinizde posta yoluyla bir test kiti alırsınız. Bu test, dışkınızdaki (gaita) gizli kanı (okült) kontrol eder. Bu test, FOB (Fekal okült kan testi) olarak bilinir. Testi evde kendiniz uygulayabilirsiniz. Bir parça işlem kartı üzerine dışkınızdan küçük bir parça sürersiniz ve sonrasında bu kartı hijyenik olarak kapatılmış ve ücreti ödenmiş bir zarf ile geri postalarsınız. Sonuçlarınız da size postayla gönderilir.

Test edilen her 100 kişiden yalnızca 2’si pozitif sonuç almıştır. Pozitif FOB testi kanser olduğunuz anlamına gelmez. Ancak test pozitif ise daha ileri testler yaptırmanız gerekmektedir. Genellikle kolonoskopi olursunuz ve böylelikle uzman bağırsağınızın içini görebilir ve kanamaya neyin neden olduğunu bulabilir.

Kimler bağırsak kanseri açısından taranmalıdır

Şu an Büyük Britanya’da bağırsak kanseri tarama programı bulunmaktadır. İngiltere ve Kuzey İrlanda’da 60 ve 69 yaşları arasındaki kişiler her 2 yılda bir taranmaktadırlar ve bu tarama 70 ve 75 yaşa genişletilmektedir. İskoçya’da 50 ve 74 yaşları arasındaki kişiler programa dahil edilirler. Galler’de ise tarama şimdilik 60 ve 71 yaşları arasındaki kişilere önerilmektedir, ancak 50 ve 74 yaşlarına genişletilmektedir.

Bağırsak kanseri açısından yüksek risk grubunda olan kişilere, ulusal tarama programınınkinden daha genç yaşta Ulusal Sağlık Hizmeti’nde taranması teklif edilir. Eğer aşağıdaki belirtilere sahipseniz taranabilirsiniz:

• Familyal (ailesel) adenomatöz polipozis (FAP) denilen kalıtımsal bir duruma sahip olmak – familial (ailesel) çoklu polipozis olarak da bilinmektedir.
• Herediter (kalıtsal) non-polipozis kolorektal kanser (HNPCC) denilen kalıtımsal bir duruma sahip olmak
• Bağırsak kanseri açısından güçlü bir aile öyküsüne sahip olmak (ailenin tek bi tarafında bağırsak kanseri tanısı almış çok sayıda akrabaya ya da özellikle genç yaşta tanı almış akrabalara sahip olmak)
• 8 yıldan daha uzun bir süre boyunca kalın bağırsağı etkileyen ülseratif kolit ya da Crohn hastalığına sahip olmak
• Geçmişte bağırsaktan polip aldırmış olmak
• Daha önce bağırsak kanserine sahip olmak

Bağırsak Kanseri Tipleri 

Bağırsak kanserinin çok çeşitli tipleri vardır. Bunlar ortaya çıktıkları hücrelerin isimleriyle anılırlar.

Adenokarsinomlar

Kolorektal kanserlerin %95’inden daha fazlası adenokarsinomdur. Bu, kanserin bağırsak zarındaki bez hücrelerinde başladığı anlamına gelmektedir. Doktorunuzun müsinöz tümör ya da taşlı yüzük tümöründen bahsettiğini duymuş olabilirsiniz. Bu terimler de hücrelerin mikroskop altındaki görüntülerine işaret etmektedirler.

Yassı (skuamöz) hücreli kanserler

Yassı (skuamöz) hücreler bez hücreleri ile birlikte bağırsak zarını oluşturan cilt tipi hücrelerdir. Bu kanserler adenokarsinomlar ile aynı şekilde tedavi edilmektedirler.

Diğer bağırsak tümörleri

Karsinoid; nöroendokrin tümörü denilen ve yavaş gelişen nadir bir tümör türüdür. Bu tümörler hormon üreten dokularda gelişirler ve kolorektal kanserden farklı şekilde tedavi edilirler. Büyük Britanya CancerHelp karsinoid tümörlerle ilgili bir bölüme sahiptir.

Sarkomlar kemik ya da kas gibi vücudun destek hücrelerinin kanseridir. Kolon ya da rektumdaki sarkomların çoğu leyomiyosarkomdur. Bu; bu kanserin düz kasta başladığı anlamına gelmektedir. Sarkomlar bağırsak ya da rektumun adenokarsinomundan farklı şekilde tedavi edilirler. Büyük Britanya CancerHelp yumuşak doku sarkomları ile ilgili ayrı bir bölüme sahiptir.

Lenfomalar, lenfatik sistemin kanserleridir. 100 kolorektal kanserin yalnızca yaklaşık 1’i lenfomadır. Diğer kolorektal kanserlerden çok farklı şekilde tedavi edilmektedirler.

Lenfomanın tedavisi ile ilgili daha fazla bilgi için Büyük Britanya CancerHelp’in non-Hodgkin lenfoma bölümüne bakınız.

Bir bağırsak kanseri uzmanına görünmeli miyim?

Pretisyen hekimin kişinin çok daha küçük bir şeye mi yoksa şüpheli bir kansere mi sahip olduğuna karar vermesi çok güçtür. Bağırsak semptomları genellikle kanserden kadar ciddi olmayan durumlarla ilgilidir.

NICE rehberi

Ulusal Sağlık ve Klinik Mükemmeliyet Enstitüsü (NICE) hekimlerin hangi hastanın acilen bir uzmana görünmesi gerektiğine karar vermelerine yardımcı olacak bir kılavuz hazırlamıştır. Herhangi bir yaşta aşağıdaki belirtiler varlığında acil sevk almanız gerekebilir:

• Kalın bağırsak alanında, karın bölgesinde (abdomende) ya da arka pasajınızda (rektumda) yumru
• Bilinen bir nedeni olmayan demir eksikliği anemisi olarak adlandırılan anemi türü

Ayrıca, aşağıdaki belirtileri taşıyorsanız doktorunuz acil sevk düşünebilir:

• 60 yaş ve daha üstündeki kişilerde 6 hafta ya da daha uzun süre devam eden arka pasaj (rektum) kanaması ya da bağırsak alışkanlıklarında 6 hafta ya da daha uzun süre devam eden ishal ya da daha sık dışkılama gibi değişiklikler
• 40-59 yaşlarındaki kişilerde 6 hafta ya da daha uzun süre ishal ya da dışkılama sıklığında artış yönündeki değişikliklerden birisiyle birlikte seyreden arka pasaj (rektum) kanaması

Eğer doktorunuzun sizdeki belirtileri olması gerektiği kadar ciddiye almadığından endişe ediyorsanız, bu sayfanın çıktısını alabilir ve randevunuzda yanınızda götürebilirsiniz.

Bağırsak kanseri hakkında doktorunuza ne sorabilirsiniz

• Bağırsak kanserine sahip olup olmadığımı nasıl bilebilirim?
• Bağırsak kanserine yakalanma riskim herhangi başka birine kıyasla daha mı yüksek?
• Sizce bağırsak kanseri açısından taranmalı mıyım?
• Bağırsak kanseri tarama testleri nelerdir?
• Bağırsak kanserine yakalanma riskimi azaltmak için yapabileceğim herhangi bir şey var mı?